Dnia 11 czerwca 2021 roku, w uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa, obchodzono 100. rocznicę poświęcenia bazyliki Serca Jezusowego w Krakowie, powierzonej ojcom jezuitom jako narodowe centrum kultu Bożego Serca w Polsce, oraz związaną z nią 100. rocznicę poświęcenia Sercu Jezusa Kościoła i Ojczyzny przez ówczesny episkopat polski. Tego dnia ponownie aktu poświęcenia dokonał episkopat Polski ustami swojego przewodniczącego, abpa Stanisława Gądeckiego, przy udziale licznie zgromadzonego duchowieństwa, osób życia konsekrowanego i wiernych świeckich.

Akt poświęcenia Sercu Jezusa z 11 czerwca 2021 roku wpisuje się on w historyczny i teologicznoduchowy proces kształtowania się pobożności i kultu Bożego Serca w Polsce. Mają one swoje źródło w Starym i Nowym Testamencie, tradycji Kościoła, a także doświadczeniu mistycznym licznych świętych, zarówno konsekrowanych, jak i świeckich, jednoznacznie dowodzą, iż istotą tej pobożności jest odwieczna miłość Boga (por. 1 J 4,8). Bóg Ojciec, objawiając samego siebie człowiekowi w misterium Serca Wcielonego Słowa, przebitego włócznią żołnierza na krzyżu („gdy podeszli do Jezusa i zobaczyli, że już umarł, nie łamali mu goleni, tylko jeden z żołnierzy włócznią przebił mu bok, a natychmiast wypłynęła krew i woda, J 19,33-34) wskazuje, iż właśnie to Serce jest dla człowieka „bramą” prowadzącą przez miłość do Boga Miłości, do zjednoczenia z Nim i wynagradzania miłością za odrzuconą i wzgardzoną miłość.
Świadectwo Jana Apostoła i Ewangelisty stało się inspiracją w teologicznej refleksji związanej z kultem i nabożeństwem do Najświętszego Serca Jezusowego. Podjęta przez Ojców Kościoła, a następnie mnichów i mniszki średniowiecznych klasztorów benedyktyńskich, cysterskich, kartuskich, dominikańskich i franciszkańskich, a także mistrzów życia duchowego czasów nowożytnych, osiągnęła swoje apogeum po objawieniach Bożego Serca francuskiej wizytce św. Małgorzacie Marii Alacoque w Paray-le-Monial. Ich celem była pomoc Kościołowi w „nowym odkryciu” i przybliżeniu ówczesnemu światu fundamentalnej prawdy, że Bóg jest miłością (por. 1 J 4,8) objawioną w misterium Serca Jezusa, Wcielonego Słowa. Istotny w tym procesie był kontekst historyczny – zagrożenia natury religijnej, społecznej i politycznej. W otrzymanych przez mistyczkę od Bożego Serca objawieniach prywatnych zawarte było orędzie skierowane do wszystkich ludzi. Jezus określił istotne elementy kultu i nabożeństwa swojego Serca, ich formę oraz praktyki. Ukazanie człowiekowi Serca Jezusa, które jest pełne miłości i dobroci, budziło nadzieję na przemiany w wielu sektorach życia indywidualnego i społecznego.

Dzięki sprowadzeniu w 1654 roku przez Ludwikę Marię Gonzagę de Nevers wizytek do Warszawy, a następnie do Krakowa i Wilna oraz ich współpracy z pijarami i jezuitami ziemie polskie stały się szczególnym miejscem rozwoju kultu i nabożeństwa do Serca Jezusa. Prowadzone przez zakony i zgromadzenia kolegia, ośrodki duszpasterskie i zakładane bractwa Serca Jezusowego stanowiły centra tej pobożności, opierającej się na obchodzie święta Najświętszego Serca Jezusa w piątek po oktawie Bożego Ciała, praktyce pierwszych piątków miesiąca, adoracji Najświętszego Sakramentu oraz Godziny Świętej. Zaangażowani w jej propagowanie byli nie tylko zakonnicy i zakonnice, lecz także ówcześni monarchowie oraz episkopat Polski, który w 1765 roku wystosował do papieża Klemensa XIII Memoriał w sprawie ustanowienia święta Serca Jezusowego dla Rzeczpospolitej. Pozytywna odpowiedź Stolicy Apostolskiej wpłynęła na rozpowszechnienie nabożeństwa oraz na umocnienie wiary i nadziei Polaków oraz poczucie ich tożsamości narodowej w czasie zaborów. Rozszerzenie w 1856 roku tego święta na cały Kościół przez papieża Piusa IX ożywiło duchowość chrześcijańską, która ze swej istoty jest ukierunkowana na miłość Boga i człowieka. W tym okresie teologia kultu Serca Jezusa była w szczególny sposób związana z Eucharystią, stanowiącą bazę duchowości i rozwoju charyzmatu licznie powstających zgromadzeń zakonnych męskich i żeńskich. Ważnym etapem w rozwoju kultu i nabożeństwa była ogłoszona w roku 1899 przez Leona XIII encyklika Annum Sacrum – o poświęceniu się ludzi Najświętszemu Sercu Jezusowemu. Zdaniem papieża kult Serca Jezusa stanowi lekarstwo na zagubienie człowieka, błądzącego z dala od miłości Jezusa Chrystusa.
W Polsce na przełomie XIX i XX wieku pobożność do Bożego Serca stała się obecna w życiu rodzinnym, narodowym i społecznym. Był to okres w dziejach Kościoła, który określano czasem królowania Serca Jezusa. Przejawem powszechności w Kościele tej pobożności było wprowadzone w 1857 roku w Lublinie przez jezuitę Stanisława Stojałowskiego (1845-1911) nabożeństwo czerwcowe, zatwierdzone przez papieża Piusa IX w 1873 roku jako oficjalna modlitwa Kościoła. Liczni biskupi polscy poświęcali Sercu Jezusa swoje diecezje, m.in. kardynał Mieczysław Ledóchowski poświęcił Mu diecezję gnieźnieńską i poznańską, w 1875 roku dokonano tego aktu w Krakowie, zaś w latach 1914-1918 biskupi polscy dokonali tego w swoich diecezjach, wzorując się na arcybiskupie lwowskim Józefie Bilczewskim oraz biskupie przemyskim Józefie Sebastianie Pelczarze. Ponadto w 1894 roku bp. Pelczar założył w Krakowie zgromadzenie sercanek, o. Honorat Koźmiński utworzył w Nowym Mieście nad Pilicą bezhabitowe zgromadzenie Służebnic Najświętszego Serca Jezusowego, Urszula Ledóchowska w 1920 roku założyła Urszulanki Serca Jezusa Konającego w celu budowania Jego królestwa przez modlitwę, ofiarę i pracę, a w 1921 roku Stanisław Kubiak powołał Braci Serca Jezusowego dla wynagradzania i szerzenia nabożeństwa do Bożego Serca przez podejmowane zaangażowania apostolskie. Działały też bractwa Serca Jezusowego, Straż Honorowa Najświętszego Serca Pana Jezusa, związana z zakonem wizytek, czy też Apostolstwo Modlitwy, prowadzone przez jezuitów. Obejmowały one rzesze wiernych świeckich reprezentujących różne stany i zawody. Miłość Boga stawała się przedmiotem kultu i nabożeństwa głównie w reakcji na modernizm oraz działające ruchy ateistyczne i stowarzyszenia przeciwne Kościołowi, szerzące idee materializmu praktycznego niszczącego sacrum życia religijnego.
Dnia 27 lipca 1920 roku episkopat Polski, w obliczu zagrażających ojczyźnie niebezpieczeństw ze strony bolszewickiej Rosji, dokonał słowami prymasa kard. Edmunda Dalbora aktu poświęcenia Polski Najświętszemu Sercu Pana Jezusa na Jasnej Górze. Niespełna rok po tym jasnogórskim akcie, 3 czerwca 1921 roku, w uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa, episkopat ponowił go wraz z intronizacją Bożego Serca na Małym Rynku w Krakowie. Biskupi polscy, oddając Sercu Jezusa wszystkich pasterzy Kościoła i cały naród polski, ogłosili uroczyście Jezusa swoim Panem. Oddali też we władanie Serca Jezusa wojsko polskie, życie społeczne i rodzinne.

W 100. rocznicę tego wydarzenia, 11 czerwca 2021 roku, w uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa, episkopat Polski ponowił akt oddania Bożemu Sercu w krakowskiej bazylice pod wezwaniem NSPJ. Wypowiedziane tam słowa są przede wszystkim wołaniem skierowanym do Serca Jezusa: „Panie nasz Jezu Chryste (…) W obliczu Twego miłosierdzia, wyznajemy ze skruchą nasze grzechy indywidualne i społeczne. Przepraszamy za brak szacunku dla życia, także tego najsłabszego, ukrytego pod sercem matki. Przepraszamy za grzechy wykorzystania seksualnego małoletnich, popełnione zwłaszcza przez niektórych duchownych i związane z tym grzechy zaniedbania ich przełożonych. Przepraszamy za nałogi i uzależnienia, za prywatę, partyjnictwo, agresję i niezdolność do dialogu. Przepraszamy za brak czci dla tego co święte, w tym próby instrumentalnego traktowania religii.
Świadomi naszych wad i słabości – stojąc wobec nowych i trudnych wyzwań dla Kościoła i Ojczyzny – z ufnością wołamy: Otwórz nasze oczy, ulecz chore serca, obmyj to, co brudne, daj łaskę nawrócenia i pokuty! Uwolnij nas od wzajemnej nienawiści i pogardy, od ducha niezgody i raniących podziałów. Daj nam światłe oczy serca, abyśmy przestali dostrzegać w sobie wzajemnie przeciwników a zobaczyli współdomowników – w Twoim Domu (…).
Jezu, uczyń nasze serca na wzór Serca Twego, abyśmy umieli tracić życie w służbie najbardziej potrzebującym, najsłabszym i bezbronnym. (…) Otwórz nasze serca na tych, którzy zostali boleśnie zranieni we wspólnocie Kościoła, aby dzięki Twojej łasce ich rany się zagoiły i aby ponownie zaznali pokoju. (…) Spraw, aby polskie rodziny w Twoim miłującym sercu znajdowały źródło jedności i odnowy. Aby były ogniskami miłości i pokoju, wolnymi od zdrady, agresji i przemocy, otwartymi na przyjęcie nowego życia oraz zdolnymi do przekazu wiary nowym pokoleniom. Otwórz serca młodych, by ich entuzjazm, siła wiary i świadectwo nadziei odnawiało wspólnotę Kościoła. (…) Powierzamy Ci całe nasze życie osobiste, rodzinne i społeczne, które pragniemy oprzeć na trwałych zasadach Ewangelii. Podobnie jak przed stu laty, w pokorze poświęcamy się Twojemu Najświętszemu Sercu, oddając naszą Ojczyznę w Twoje władanie. Z ufnością wołamy: Chwała niech będzie Najświętszemu Sercu Twemu, którym tak bardzo nas umiłowałeś i przez które prowadzi droga do naszego zbawienia. Amen”.
Znaczenie i moc tych słów, w kontekście szerzenia pobożności względem Serca Jezusa, sprowokowało uzasadnione pytanie: co dalej? Co należy zrobić, aby nastąpiło ożywienie kultu i nabożeństwa do Bożego Serca, zarówno w życiu religijnym wspólnot, jak i poszczególnych osób po akcie poświęcenia z 11 czerwca?

Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta ze względu na złożoność przyczyn, które spowodowały osłabienie kultu i nabożeństwa do Bożego Serca. Niemniej należy wskazać kilka sugestii, które mogą być przydatne do praktycznego zastosowania w działalności duszpasterskiej i apostolskiej. Pierwsza sugestia odnosi się do szerzenie idei królestwa Serca Pana Jezusa w życiu społecznym: w rodzinach, szkołach, środowiskach pracy i wspólnego przebywania ludzi. Zmiany, które dokonały się we współczesnym świecie i w Polsce, są znakiem czasu dla Kościoła, a także dla każdego wierzącego. Konsekwencje przemian determinujących styl postępowania i myślenia szerokich mas społecznych są wynikiem podporządkowania życia ludzi wierzących ateistycznym ideologiom liberalnym, konsumpcjonizmowi, indyferentyzmowi religijnemu, sekularyzmowi oraz globalnym systemom komunikacji społecznej. Odnowienie wiary i życia chrześcijańskiego wymaga oparcia ich na kulcie i duchowości Serca Jezusa, na co wskazał Zbawiciel w jednym z objawień Małgorzacie Marii Alacoque, aby relacje międzyludzkie bazowały na miłości Boga i bliźniego, sprawiedliwości, godności i wolności.
Druga sugestia skierowana jest do duchowieństwa, aby szerzenie sprawiedliwości i miłości czy też miłości miłosiernej opierało się na symbiozie życia duchowego z zaangażowaniem społecznym. Ograniczenie swojej misji duszpasterskiej wyłącznie do „zakrystii” zawsze sprzyja powstawaniu niezagospodarowanej przestrzeni, którą szybko zajmują ruchy antychrześcijańskie, eliminujące Kościół z życia społecznego. Ważne jest też docieranie do peryferii wspólnot parafialnych, gdzie żyją ludzie poranieni duchowo, chorzy i starsi, którzy oczekują na solidną katechezę, chociażby z okazji pierwszych piątków miesiąca.
Trzecia sugestia wiąże się z właściwym postrzeganiem zła grzechu, który w swej istocie jest odrzuceniem miłości Boga oraz pogardą dla samego siebie. Niszczy on porządek społeczny właściwy wspólnocie Kościoła i rodziny. To więc, co grzech zniszczy, należy odbudować zarówno w samym człowieku, jak i w jego relacji z Bogiem przez wynagrodzenie i zadośćuczynienie.
Czwarta sugestia odnosi się do promowania cywilizacji miłości opartej na miłości i prawdzie. Czerpiąc swoją inspirację z otwartego Serca Jezusa, cywilizacja ta stanowi fundament przywrócenia ładu we współczesnym świecie. Papież Paweł VI w trosce o propagowanie cywilizacji miłości skierował w 1965 roku list apostolski Diserti interpretes do sześciu generałów męskich instytutów życia konsekrowanego, m.in. Zgromadzenia Misjonarzy Najświętszego Serca Jezusa (MSC), Zgromadzenia Jezusa i Maryi (CIM – eudyści), Sercanów Najświętszych Serc Jezusa i Maryi (SSCC – sercanie z Picpus), Zgromadzenia Księży Najświętszego Serca Jezusa (SCJ – sercanie) oraz Towarzystwa Jezusowego (TJ – jezuici), aby ich instytuty szerzyły kult Serca Jezusowego, wciąż aktualny i konieczny. Zdaniem papieża, Serce Jezusa jest Sercem Kościoła, dlatego Kościół ma być znakiem miłości Bożej we współczesnym świecie w wielu sektorach życia społecznego, kształtujących oblicze świata i Kościoła. Zagadnienie cywilizacji miłości jest obecne także w nauczaniu Jana Pawła II, który w encyklice Redemptor hominis (1979) zamieścił zdanie: „Człowiek nie może żyć bez miłości”. Miłość uświadamia człowiekowi jego godność i wartość jako osoby, a personalistyczna koncepcja człowieka akcentuje wspólnotowy charakter cywilizacji miłości bazującej na miłości. Miłość bowiem nie polega na swobodnym czynieniu czegokolwiek, lecz na odpowiedzialnym darowaniu siebie innym w wolności.
Piąta sugestia wskazuje na odpowiedzialność spoczywającą na właściwie rozumianej nowej ewangelizacji, której istotą jest głoszenie Boga Miłości, Boga kochającego i przebaczającego. Jego miłość prosi o miłość ludzi do Niego. Bóg-Człowiek, który na krzyżu umarł z miłości do ludzi, ukazuje jej fundamentalne znaczenie. W czasie kanonizacji Klaudiusza de la Colombière Jan Paweł II powiedział: „Aby dziś prowadzić nową ewangelizację, trzeba uznać, że Serce Chrystusa jest sercem Kościoła. To on prowadzi drogą błogosławieństw serca czyste i spragnione sprawiedliwości. (…) Zażyłość z Sercem Jezusa sprawia, że serce człowieka otwiera się na cały świat”.
Szósta sugestia stanowi niejako konkluzję omawianej problematyki: trzeba powrócić do pierwotnych form kultu i nabożeństwa do Najświętszego Serca Jezusa przez praktykę pierwszych piątków miesiąca, adoracji wynagradzającej Najświętszego Sakramentu i Godziny Świętej, przez osobiste i rodzinne poświęcenie Bożemu Sercu, intronizację wizerunku Serca Jezusa w rodzinach, noszenie tarczy Serca Jezusa, przynależność do Straży Honorowej Najświętszego Serca Pana Jezusa, do Apostolstwa Modlitwy oraz do wspólnot żyjących duchowością Bożego Serca i tę duchowość praktykujących.

Z okazji stulecia poświęcenia ludzkości Najświętszemu Sercu Pana Jezusa przez Leona XIII w 1899 roku Jan Paweł II napisał w specjalnym liście: „Wzywam wszystkich wiernych, aby nadal gorliwie pielęgnowali kult Najświętszego Serca Pana Jezusa, przystosowując go do naszych czasów, ażeby dzięki temu mogli nieustannie czerpać z jego niezgłębionych bogactw i umieli z radością na nie odpowiadać, miłując Boga i braci, znajdując pokój, wchodząc na drogę pojednania i umacniając swą nadzieję, że kiedyś będą żyć pełnią Boga we wspólnocie ze wszystkimi świętymi”.
Aby poświecenie z 11 czerwca 2021 roku nie pozostało tylko pustym aktem, należy zjednoczyć w działaniu wszystkie inicjatywy, które służą w propagowaniu pobożności do Serca Jezusa.